Źli ludzie czy zły świat? Kilka refleksji na temat względności pojmowania natury dobra i zła.

Czy pamiętacie końcową scenę w filmie "Pulp Fiction" Quentina Tarantino?
Jeśli nie, to nic nie szkodzi, bo właśnie chcę ją Wam przypomnieć.
Otóż w tej scenie doświadczony gangster, Jules Winnfield /którego gra Samuel L. Jackson - Oscar za tę rolę/ trzyma "na muszce" rabusia - Pumpkina /w tej roli Tim Roth/, który przed chwilą dokonał zuchwałego napadu na personel oraz gości przebywających w pewnej restauracji.
Pech chciał, że jednym z restauracyjnych gości był właśnie Jules, a rabuś, zupełnie nie wiedząc z kim ma do czynienia, zażądał od niego pieniędzy, podobnie jak od pozostałych osób przebywających w tym czasie w lokalu.
Co w tej sytuacji robi Jules?
Najpierw dobrowolnie wręcza napastnikowi 1,5 tys. dolarów, następnie recytuje fragment Biblii /Ezechiel 25:17/, potem wygłasza krótkie kazanie o naturze dobra i zła, a na końcu puszcza zuchwałego rabusia wolno. Wszystko w imię rzekomej przemiany, która właśnie się w nim dokonała.
A więc zatwardziały, wieloletni gangster wciela się tutaj w rolę księdza i wygłasza widzom homilię o tym, co jest dobre, a co jest złe.

Ta scena mocno zapadła mi w pamięć.
Ilekroć ją oglądam, za każdym razem zadaję sobie te same pytania
- jak to do cholery jest z tym dobrem i złem?
- kto jest dobry, a kto jest zły?
- i co w ogóle jest dobrem, a co jest złem?

Wspomniana scena odzwierciedla jak bardzo względne może być postrzeganie natury dobra i zła, w zależności od okoliczności w jakich się znaleźliśmy.
Jules myśli o sobie, że stał się dobrym człowiekiem. Spoglądając na całą sytuację oczami wziętego przez Julesa "na muszkę" Pumpkina,  faktycznie odbieramy Julesa za coś w rodzaju wcielenia dobra.
Z kolei dla pozostałych ludzi przebywających w restauracji gest Julesa jest bez znaczenia. Obrabowanych ludzi nie interesuje, kto z tej potyczki ujdzie z życiem, a kto nie. Przecież oni i tak zostali już obrabowani, nikt im pieniędzy ani zrabowanych kosztowności nie zwróci. Ich sytuację można więc porównać do stada owiec, które obserwują potyczkę dwóch wilków. Ale bez względu na wynik tej potyczki owce wiedzą, że i tak zostaną przez któregoś z tych wilków pożarte...

Nasze życie składa się z ciągłych wyrzeczeń, a co za tym idzie, z konieczności dokonywania ciągłych wyborów. W zależności od okoliczności raz jesteśmy "na wozie", a innym razem "pod wozem". Wielokrotnie właśnie z tej perspektywy widzimy otaczający świat i postrzegamy, co jest dobrem, a co złem.
Czy to oznacza, że to świat jest zły, a nie ludzie?
I tak, i nie.
Czasem życie stawia nas przed koniecznością dokonania wyłącznie złych wyborów - mówimy wtedy o wyborze tzw. "najmniejszego zła".
Innym razem ludzie mają wybór, ale świadomie wybierają złe rozwiązania. W takich przypadkach trudno zwalać winę na zły świat, to ludzie dokonali złych wyborów.

Przeanalizujmy teraz dwie przykładowe sytuacje.

1. Zmiana partnera/partnerki przez jedną ze stron.
Jedna strona /ta porzucona/ identyfikuje to z czymś złym, a ta druga /nazwijmy ją "świeżo przejęta"/ z czymś dobrym. Podobnie tę kwestię postrzegają bliżsi i dalsi znajomi każdej ze stron. Zaś postrzeganie tej sprawy przez osoby trzecie zależy od wielu okoliczności, ale na ogół trudno tutaj jest w tym wypadku wskazać, co jest obiektywnym dobrem, a co złem.

2. Zdrada w imię nadrzędnego celu.
Kto czytał "Konrada Wallenroda", ten wie o co chodzi. Mamy też dobry przykład współczesnego Konrada W., jakim bez wątpienia jest postać pułkownika Kuklińskiego. Jedni Polacy ciągle nazywają go zdrajcą, podczas gdy dla innych jest bohaterem narodowym, któremu chcą stawiać pomniki.
Skąd się biorą aż tak skrajne opinie, które wciąż dzielą polski naród? Sądzę, że wynika to z diametralnie odmiennej interpretacji wzorców moralnych, jakimi kierujemy się w życiu.
Dla jednych złożona przysięga zawsze taką pozostaje. A wówczas, choćby się przysięgało samemu diabłu, raz złożonej przysięgi już nie da się cofnąć, bo wówczas zostaje się zdrajcą.
Dla innych ludzi najważniejszy jest cel. Tacy ludzie kierują się nadrzędną zasadą "szlachetny cel uświęca środki" a skoro cel był szlachetny, zatem w ich oczach całkowicie rozgrzesza on winowajcę z wcześniej popełnionego czynu.
Czy możliwy jest w tym wypadku jakiś kompromis?
Raczej w to wątpię. I sądzę, że postać pułkownika Kuklińskiego będzie dzielić polski naród jeszcze bardzo, bardzo długo.

Poruszony temat jest bardzo szeroki, zdaję sobie sprawę, że tym postem zaledwie go liznąłem. Ciekaw jestem Waszych przemyśleń w poruszonej kwestii, może w komentarzach uda nam się dopowiedzieć to, czego teraz nie napisałem.

A na koniec jeszcze raz nieodżałowany Gary Moore... kolejny piękny utwór w wykonaniu tego wybitnego muzyka.