Moje ulubione filmy Andrzeja Wajdy.

Kilka dni temu, 21-go marca 2011 r. wybitny polski reżyser - Andrzej Wajda otrzymał z rąk prezydenta Bronisława Komorowskiego Order Orła Białego.

Wcześniej różnie bywało z tym najwyższym polskim odznaczeniem cywilnym, nie wszystkie nominacje były do końca przemyślane, ale tym razem Order trafił naprawdę w godne ręce.

Andrzej Wajda to wielka postać światowej kinematografii, prawdziwy Mistrz reżyserskiej sztuki. Ma w swoim reżyserskim dorobku wiele bardzo dobrych filmów, a niektóre z nich uznaje się za filmy wybitne.

Korzystając z okazji uhonorowania Andrzeja Wajdy Orderem Orła Białego chciałbym dziś  przypomnieć kilka filmów Wielkiego Reżysera, które należą do moich ulubionych. Przypomnę  sceny z tych filmów, które najbardziej zapadły mi w pamięć. Niektóre z nich przeszły już na stałe do historii polskiego kina.

Pod wybranymi przeze mnie tytułami kryją się też linki. Warto je kliknąć, aby zobaczyć, co sam Andrzej Wajda mówi o swoich filmach, po wielu latach od ich nakręcenia.

Kanał.

Warszawa, koniec września 1944 roku. Powstanie Warszawskie dogorywa. Miasto jest już w większości opanowane przez wojska niemieckie. Oddział powstańców pod dowództwem porucznika "Zadry" chce się wydostać z oblężonego przez Niemców Mokotowa. Powstańcy schodzą więc do kanałów ściekowych, aby tą drogą przedostać się do wciąż walczącego Śródmieścia. Jednak dla wielu z nich kanały stolicy okazują się pułapką bez wyjścia. Film opowiada o dramacie powstańców, którzy zostali schwytani w tę pułapkę. To właśnie tam, kilka metrów pod ziemią, w cuchnących kanałach wypełnionych fekaliami, rozgrywają się ludzkie dramaty - dla uwięzionych w nich powstańców prawda okazuje się gorsza niż można to było sobie wyobrazić. Niektórym udaje się  w końcu wyjść z kanałów, ale wychodzą na powierzchnię prosto pod lufy żołnierzy Wehrmachtu...

Popiół i diament.

Zobaczmy, co mówi o tym filmie sam Reżyser...
"Ostatni dzień wojny. Poranek pierwszego dnia pokoju. Pokazać tej szczególnej nocy losy młodego człowieka uwikłanego w okupacyjną przeszłość, zmęczonego bohaterstwem, przeczuwającego inne, lepsze życie. Cóż to za piękny temat do filmu. Tej szczególnej nocy spotyka się przeszłość z przyszłością - i zasiada do jednego stołu. Przy akompaniamencie tang i fokstrotów bohater filmu, Maciek Chełmicki, szuka odpowiedzi, jak żyć dalej - jak zrzucić dławiący bagaż przeszłości, rozwiązuje odwieczny dylemat żołnierza. Słuchać czy myśleć. A jednak Maciek zabije... Woli zabić człowieka, nawet wbrew sobie, niż oddać broń; postąpi jak przedstawiciel tego pokolenia, które liczy tylko na siebie i na pistolet dobrze ukryty, pewny i nie chybiący.".

Andrzej Wajda w tych kilku zdaniach mówi o tym filmie właściwie wszystko, co najważniejsze.

W pamięci zachowałem zwłaszczę symboliczną scenę zapalnia "zniczy", gdzie Wielki Reżyser oddaje hołd tym, którzy oddali życie w walce za nasz kraj i jednocześnie zadaje retoryczne pytanie, czy ta najwyższa ofiara poniesiona przez młodych ludzi miała w ogóle jakiś sens...

Ziemia obiecana.

Łódź, lata 80-te XIX wieku. Miasto jest przedstawione w tym filmie jako tytułowa "ziemia obiecana". To właśnie tam jak grzyby po deszczu wyrastają nowe fabryki i manufaktury.
W pogoni za zyskiem pojedynczy człowiek przestaje się liczyć. Traktowany jest jak kolejna maszyna, która ma przynosić dochód. Bo liczy się tylko kapitał, nic więcej. Trwa bezpardonowa walka o jego zdobycie, walka bez żadnych reguł i zasad.
Walka, w której cel uświęca środki...

Pokazuje to także scena, w której Moryc Welt przychodzi do Grünspana, aby oznajmić, że nie odda pożyczonych odeń trzydziestu tysięcy marek, bo taki kapitał jest mu potrzebny do rozkręcenia własnego interesu...

Człowiek z marmuru.

Nowa Huta pod Krakowem, lata pięćdziesiąte XX wieku. Przodownik pracy socjalistycznej, Mateusz Birkut powoli odkrywa, że pod maską pięknych i szczytnych haseł, pod świetlaną fasadą kraju w którym przyszło mu żyć i pracować, kryje się przede wszystkim obłuda, cynizm, fałsz i  zakłamanie komunistycznych władz...
Dwadzieścia lat później tego samego odczucia doświadcza także Agnieszka, która jako początkujący filmowiec pilnie śledzi losy Birkuta, bo chce nakręcić film o jego życiu...

Wybrana przeze mnie scena pokazuje jak Mateusz Birkut nieustępliwie poszukuje swojego kolegi Witka, który nagle w jakiś dziwny sposób "zniknął" w jednym z gabinetów należących do UB...
Bohater filmu jeszcze wierzy władzy, ale pewien cień wątpliwości już zaczyna w nim kiełkować... dostrzega, że nie wszystko wokół niego jest szczere... czuje, że władza prowadzi z nim jedynie cyniczną grę...

Człowiek z żelaza.

Dalszy ciąg "Człowieka z marmuru". 

Koniec lat 70-tych XX wieku. Agnieszka oraz Maciek, syn Mateusza Birkuta już dawno pozbyli się złudzeń - wiedzą, że komunistyczna władza permanentnie oszukuje swoich obywateli, dlatego prowadzą  z nią cichą wojnę.

Andrzej Wajda w swoim filmie wyraźnie podkreśla, że właśnie dzięki takim ludziom jak para głównych bohaterów, mogła powstać "Solidarność", co w konsekwencji doprowadziło do upadku komunizmu w naszym kraju.

Wybrana przeze mnie scena pokazuje jak Agnieszka z początkującego filmowca błyskawicznie staje się persona non grata w filmowym światku. Tylko dlatego, że chciała w swoim filmie pokazać prawdę o ostatnich chwilach życia Mateusza Birkuta, a więc o wydarzeniach na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku...

Panny z Wilka.

Dwudziestolecie międzywojenne.

Wiktor Ruben, mężczyzna dobiegający 40-stki odwiedza swoich krewnych, u których nie był od 14 lat. Jego pamięć skrzętnie zanotowała to wszystko, co się wydarzyło 14 lat temu. Pamięta tamto miejsce i tamten czas. Niestety, od tamtego czasu wszystko się zmieniło. Już nie ma tego młodego chłopaka jakim był, nie ma też tych panien z Wilka, jakie zapamiętał... czas wszystko zmienił...

"Panny..." to najpiękniejszy film o przemijaniu, jaki znam. Stonowane, bardzo melancholijne zdjęcia oraz piękna, bardzo sugestywna muzyka skrzypcowa Karola Szymanowskiego dopełnia obrazu całości.

Dla mnie to filmowe arcydzieło, prawdziwy diament wśród klejnotów polskiej filmoteki.

Posłuchajmy, co mówi o "Pannach..." i o samym Andrzeju Wajdzie, Stanisława Celińska - aktorka, która w omawianym filmie grała rolę Zosi. 

Stanisława Celińska ma rację - chodzi głównie o wzruszenia, a ten film takich wzruszeń dostarcza.

W wybranej przeze mnie scenie Wiktor Ruben na podstawie spóźnionej poziomki tłumaczy coraz bardziej zauroczonej nim Tuni, że wszystko ma swój czas i swoje miejsce. Młoda dziewczyna nie bardzo go rozumie, ale Wiktor wie co mówi - w końcu on także w tym miejscu i czasie czuje się taką "spóźnioną poziomką"...

Katyń.

Film opowiada o tym, w jaki sposób zbrodnia katyńska i głoszone przez wiele lat przez komunistyczną władzę tzw. "kłamstwo katyńskie" rzutuje na dalsze losy rodzin ofiar, a także na tych, którym udało się przeżyć masakrę. 

Film kończy się dramatyczną reminiscencją, która pokazuje jak mogła w rzeczywistości wyglądać zbrodnia dokonana wiosną 1940 roku w Katyniu.
Właśnie te końcowe sceny, gdy polscy jeńcy wojenni są mordowani z zimną krwią przez żołnierzy NKWD wywarła na mnie największe wrażenie.
Zobaczmy, jak to wyglądało w filmie Andrzeja Wajdy...

A na zakończenie tego posta, z okazji zbliżającej się kolejnej rocznicy zbrodni katyńskiej, posłuchajmy tego przejmującego utworu Pawła Kukiza...